Proces treningowy
Ostatnie dwa artykuły były poświęcone kolejno technice i kolejności nauczania uderzeń oraz technice pracy nóg. Na zakończenie roku chciałbym poruszyć temat treningu jako procesu w perspektywie krótko- i długoterminowej.
Badminton jest dyscypliną bardzo złożoną i techniczną. W procesie treningowym wymaga, by sporo czasu poświęcić na doskonalenie elementów techniki uderzeń i pracy nóg. Nawet jeżeli postępujemy zgodnie z podstawowymi schematami, o których pisałem w ostatnich dwóch artykułach, możemy spotkać się z odczuciem, że nasi zawodnicy nie robią postępu. Jest to szczególnie niebezpieczne przy szkoleniu najmłodszych, gdzie proces treningowy w małym stopniu wynika ze świadomych ruchów, a bardziej z wyuczonych nawyków, które zostały przyswojone. Tutaj należy zwrócić uwagę na dwa bardzo ważne aspekty.
Po pierwsze, przyswajanie kompetencji w procesie treningowym nigdy nie postępuje jednostajnie, a raczej skokowo. Trudność rzeczywistej oceny skutecznego treningu polega na tym, że efekt jednostki treningowej może być widoczny po dłuższym czasie. Dodatkowo każdy zawodnik/zawodniczka to indywidualność, która ze względu na swoją złożoność inaczej odbiera i adaptuje wiedzę przekazaną przez trenera. Na wszystkie te zależności mamy oczywiście wpływ, jednak – szczerze to trzeba stwierdzić – nie jest to wpływ całkowity. Trener też jest człowiekiem i jak każdy ma swoje mocne i słabe strony oraz preferencje. Ważne, żeby zdawał sobie sprawę z ich istnienia.
Drugim bardzo ważnym elementem, całkowicie już zależnym od trenera, jest struktura treningu oraz spojrzenie na trening jako proces, który nie zaczyna się ani nie kończy na jednej jednostce treningowej. Poniżej pokazuję schemat procesu treningowego, który jako wzór prezentuje Światowa Federacja Badmintona (BWF). Model ten pozwala na agregowanie procesu treningowego od pojedynczej jednostki treningowej do planu długoterminowego.
Jak widać, na proces treningowy składają się cztery elementy: planowanie, realizacja, przegląd i ocena. Przyjrzyjmy się im.
PLANOWANIE – „Nieudane planowanie planuje porażkę”, jak podaje BWF w materiałach dla trenerów (Level 1). Dobry plan ma następujące cechy:
jest ułożony tak, że jego efektywność może być oceniona krótko- i długoterminowo;
identyfikuje zasoby wymagane do odniesienia sukcesu;
ulepsza zarządzanie czasem w trakcie sezonu;
zapewnia alternatywy;
zwiększa bezpieczeństwo;
może być wykorzystany przez innych trenerów.
Dobre planowanie przynosi także dodatkowe korzyści trenerom, pozwala im bowiem na rozwój. Chcąc pracować nad jakimś zagadnieniem, trener zaczyna dostrzegać nowe możliwości ćwiczeń, a nie bazuje na tym, co poznał i robił z zawodnikami wcześniej.
REALIZACJA efektywnego planu obejmuje stosowanie szerokiego zakresu umiejętności trenerskich, takich jak:
branie pod uwagę różnych stylów nauczania zawodników,
komunikacja,
pozyskiwanie informacji zwrotnych,
odpowiednie zadawanie pytań,
rozwój umiejętności,
zarządzanie czasem,
Można tu wliczyć także typowo techniczną umiejętność, jaką jest nagrywanie lotek.
Skuteczny trener wykorzysta te umiejętności, aby sprostać potrzebom graczy, niezależnie od tego, czy dotyczą one realizacji planu w wymiarze fizycznym czy mentalnym.
PRZEGLĄD jest skuteczny, gdy zawiera:
prosty opis zdarzenia bez ocen czy coś było dobre czy złe;
skupia się na tym co się wydarzyło, co zrobił zawodnik, co zrobił trener.
OCENA jest skuteczna, gdy odpowiada na pytania:
Czy osiągnięto cel?
Jakie zmiany można wprowadzić, by ulepszyć plan?
Co należy zmienić w pracy trenera?
W skutecznej ocenie należy unikać określeń takich jak: zły, dobry, słaby, doskonały. Nie dają żadnych użytecznych informacji.
Na koniec chciałbym jeszcze powrócić do myśli, którą zamieściłem po omówieniu planowania procesu treningowego, a mianowicie do możliwości samorozwoju trenera. Bardzo często spotykam się bowiem z pytaniem, czy mogę dać jakiś gotowy zestaw ćwiczeń. Wtedy staram się zachęcać do szukania nowych rozwiązań. Każdy zawodnik jest inny i nie ma jednej skutecznej drogi do osiągnięcia celu. Mam za sobą ponad 20 lat trenowania jako zawodnik, trenowałem w wielu krajach i poznałem mnóstwo ciekawych ćwiczeń i metod szkoleniowych, które mogę teraz wykorzystywać w swojej pracy. Mimo to, gdy zaczynam planować treningi, dużo ćwiczeń wymyślam sam.
Zdaję sobie sprawę, że wielu trenerów nie ma za sobą długiej drogi zawodniczej i na początku pracy potrzebują gotowych zestawów ćwiczeń. Na szczęście z pomocą przychodzi kolejny raz Światowa Federacja Badmintona, która wraz z programem Shuttle Time przygotowała książkę i aplikację mobilną BWF Shuttle Time, gdzie znajdują się 22 gotowe podstawowe lekcje, opracowane przez trenerów z całego świata. Każde ćwiczenie jest opisane, pokazane są możliwości jego wariacji, a dodatkowo można zobaczyć film prezentujący, jak powinno wyglądać wykonanie tego ćwiczenia. W aplikacji mamy też zasady gry i kilka dodatkowych przydatnych funkcjonalności. Zachęcam do korzystania z takich pomocy w procesie treningowym.
Artykuł napisany do gazety: Wielkopolski tenis, squash i badminton
Autor Wojciech Szkudlarczyk
